ئەمریکا و قەتەر رێککەوتنێکی 1,2 تریلیۆن دۆلارییان واژۆکرد

کۆشکی سپی ئەمریکا دەڵێت، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا لە قەتەر رێککەوتنێکی بە بڕی زیاتر لە 1,2  تریلیۆن دۆلار زامن کردووە. 
 
دەقی راگەیێندراوی کۆشکی سپی لەسەر رێککەوتنەکەی ئەمریکا و قەتەر: 
 
سەرۆک دۆناڵد ترەمپ رێککەوتنێکی ئابووریی مێژوویی بە بەهای 1,2 تریلیۆن دۆلار لە قەتەر مسۆگەر دەکات.
 
گەڕاندنەوەی شکۆ بۆ پیشەسازی و داهێنانی ئەمریکی: ئەمڕۆ لە قەتەر، سەرۆک دۆناڵد جەی. ترەمپ رێککەوتنێکی لەگەڵ قەتەر واژۆ کرد بۆ دروستکردنی ئاڵوگۆڕیێکی ئابووری بە بەهای لانیکەم 1,2 تریلیۆن دۆلار. هەروەها سەرۆک ترەمپ چەندین گرێبەستی ئابووری بە کۆی گشتی زیاتر لە 243,5 ملیار دۆلار لەنێوان ئەمریکا و قەتەر راگەیاند، کە فرۆشتنێکی مێژوویی فڕۆکەکانی کۆمپانیای بۆینگ و بزوێنەرەکانی کۆمپانیای جی ئی ئەیرۆسپەیس بە هێڵی ئاسمانیی قەتەری لەخۆدەگرت.
 
ئەو گرێبەستە مێژووییانەی ئەمڕۆ واژۆکران، داهێنان و خۆشگوزەرانی بۆ نەوەکانی داهاتوو دەهێننە ئاراوە، پیشەسازی و پێشەنگیی تەکنەلۆژیی ئەمریکی بەهێز دەکەن، و ئەمریکا دەخەنە سەر رێگای سەردەمێکی زێڕینی نوێ.
 
لەو کاتەوەی سەرۆک ترەمپ دەسەڵاتی گرتووەتە دەست، پابەندبوونی بە پیشەسازی و داهێنانی ئەمریکییەوە بووەتە هۆی راکێشانی وەبەرهێنان و گرێبەستی بازرگانیی جیهانی بە بەهای تریلیۆنان دۆلار. هاوپەیمانانی وەک قەتەر هاوبەشن لە سەرکەوتنی ئەمریکادا.
 
ئەمانەی خوارەوە تەنها چەند نموونەیەکن لەو گرێبەستە پێشەنگانەی لە قەتەر مسۆگەر کراون:
 
کۆمپانیای بۆینگ و جی ئی ئەیرۆسپەیس داواکارییەکی مێژووییان لە هێڵی ئاسمانیی قەتەری وەرگرت، کە رێککەوتنێکە بە بەهای 96 ملیار دۆلار بۆ کڕینی 210 فڕۆکەی ئەمریکی دروستکراوی جۆری بۆینگ 787 دریملاینەر و 777 ئێکس کە بە بزوێنەری جی ئی ئەیرۆسپەیس کاردەکەن. ئەمە گەورەترین داواکاریی مێژووی کۆمپانیای بۆینگە بۆ فڕۆکەی پەیکەر پان و گەورەترین داواکارییە بۆ فڕۆکەی 787. ئەم رێککەوتنە مێژووییە ساڵانە پشتگیری لە 154,000 هەلی کار لە ئەمریکا دەکات، کە کۆی گشتی دەکاتە زیاتر لە یەک ملیۆن هەلی کار لە ئەمریکا لە ماوەی بەرهەمهێنان و گەیاندنی ئەم گرێبەستەدا.
 
کۆمپانیای مەکدێرمۆت (McDermott) هاوبەشییەکی بەهێزی لەگەڵ کۆمپانیای وزەی قەتەر (Qatar Energy) هەیە لە پێشخستنی ژێرخانی گرنگی وزەدا، بە حەوت پڕۆژەی چالاک بە بەهای 8,5 ملیار دۆلار. وەک تاکە دابینکەری پێکهاتەکانی دەریایی (ئۆفشۆر) بۆ پڕۆژە گەورەکەی فراوانکردنی گازی سروشتیی (LNG)ـی قەتەر، کاری مەکدێرمۆت راستەوخۆ پشتگیری لە هەزاران هەلی کار لە کەرتی وزەی ئەمریکادا دەکات.
 
کۆمپانیای پارسۆنز (Parsons) سەرکەوتووانە 30 پڕۆژەی بەدەستهێناوە بە بەهای نزیکەی 97 ملیار دۆلار. ئەم گرێبەستە بەنرخانە بوونەتە هۆی گەشەیەکی بەرچاوی کۆمپانیاکە، پشتگیری لە هەزاران هەلی کار لە سەرتاسەری ئەمریکادا دەکەن و پێشەنگیی ئەمریکا لە بواری ئەندازیاری و داهێنانی پێشکەوتوودا پتەوتر دەکەن.
 
کۆمپانیای کوانتینیووم (Quantinuum) رێککەوتنێکی پڕۆژەی هاوبەشی لەگەڵ کۆمپانیای ئەلرەببان کاپیتاڵ (Al Rabban Capital)، کە کۆمپانیایەکی دیاری قەتەرییە، واژۆ کرد بۆ وەبەرهێنان بە بڕی تاوەکو یەک ملیار دۆلار لە تەکنەلۆژیای پێشکەوتووی کوانتەم و پەرەپێدانی هێزی کار لە ئەمریکا، کە پشتگیری لە هەلی کاری ئەمریکی و پێشەنگیی ئەمریکا دەکات لەم تەکنەلۆژیا گرنگە تازە سەرهەڵداوەدا.
 
واژۆکردنەکانی ئەمڕۆ ئاماژەن بە نیازی سەرۆک ترەمپ بۆ خێراکردنی وەبەرهێنانی بەرگریی قەتەر لە چوارچێوەی هاوبەشیی ئاسایشی ئەمریکا- قەتەردا، کە توانای رێگریی هەرێمی بەهێز دەکات و سوود بە بنکەی پیشەسازیی ئەمریکا دەگەیەنێت.
 
گرێبەستە بەرگرییەکانی ئەمڕۆ مسۆگەری دەکەن کە قەتەر پێداویستی سەربازیی پێشکەوتوو لە دوو کۆمپانیای پێشەنگی بەرگریی ئەمریکی دەکڕێت.
 
کۆمپانیای رەیسۆن (Raytheon)، کە بەشێکە لە کۆمپانیای ئاڕ تی ئێکس (RTX)، رێککەوتنێکی بە بەهای یەک ملیار دۆلار بۆ دەستکەوتنی تواناکانی دژە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان لەلایەن قەتەرەوە مسۆگەر کرد، کە لەلایەن حکومەتەکانی ئەمریکا و قەتەرەوە واژۆ کرا. ئەم گرێبەستە قەتەر دەکاتە یەکەم کڕیاری نێودەوڵەتی بۆ سیستمی (FS-LIDS)ـی رەیسۆن (سیستمی یەکخراوی بەرپەرچدانەوەی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی بچووک و هێواش و نزمفڕی جێگیر) کە بۆ بەرپەرچدانەوەی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان دیزاین کراوە. گرێبەستەکە راستەوخۆ پشتگیری لە هەلی کاری پیشەسازی و ئەندازیاریی شارەزایی باڵا لە ئەمریکا دەکات و پێشەنگیی ئەمریکا لە تەکنەلۆژیاکانی بەرگریی داهێنەرانەدا پتەوتر دەکات.
 
کۆمپانیای جەنەراڵ ئاتۆمیکس (General Atomics) رێککەوتنێکی بە نزیکەی دوو ملیار دۆلار بۆ دەستکەوتنی سیستمی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی لەدوورەوە کۆنترۆڵکراوی جۆری MQ-9B لەلایەن قەتەرەوە مسۆگەر کرد، کە لەلایەن حکومەتەکانی ئەمریکا و قەتەرەوە واژۆ کرا. ئەم گرێبەستە پەیوەندیی دوولایەنەی ئەمریکا و قەتەر بەهێزتر دەکات و پێشکەوتووترین سیستمی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی فرەئەرکی لە جیهاندا، کە بەرهەمی ئەمریکییە و لە ئەمریکا دروستکراوە، دەداتە هێزە چەکدارەکانی قەتەر.
 
ئەمریکا و قەتەر بەیاننامەیەکیان واژۆ کرد بۆ زیاتر بەهێزکردنی هاوبەشیی ئاسایشی نێوانیان، کە باس لە زیاتر لە 38 ملیار دۆلار وەبەرهێنانی ئەگەری دەکات، لەوانەش پشتگیریکردن لە هاوبەشیکردنی بارگرانییەکان لە بنکەی ئاسمانیی ئەلعەدید و تواناکانی بەرگریی داهاتوو پەیوەست بە بەرگریی ئاسمانی و ئاسایشی دەریایی.
 
ئەم رێککەوتن و بەڵگەنامە نوێیانە ئامانجیان هاندانی گەشەی پەیوەندییە بازرگانییە دوولایەنەکانی ئەمریکا و قەتەرە، دروستکردنی هەزاران هەلی کاری باش، و کردنەوەی دەرفەتی نوێی بازرگانی و وەبەرهێنانە بۆ هەردوو وڵات لە دەیەی داهاتوو و دواتریشدا.
 
زیادکردنی خۆشگوزەرانی لە رێگەی بازرگانی و وەبەرهێنانی زیاترەوە: ئەمریکا و قەتەر مێژوویەکی دوورودرێژی بازرگانی و پەیوەندییەکی بازرگانیی بەهێزیان هەیە، لەوانەش گرێبەستی درێژخایەنی گرنگ لە بواری فڕۆکەوانی، ژێرخانی گرنگ، تەکنەلۆژیای زانیاری و ڕاوێژکاریدا.
 
ئامانجە ستراتیژییەکانی قەتەر کە لە دیدگای نیشتمانیی قەتەر 2030 دا هاتوون، دەرفەت بۆ کۆمپانیا ئەمریکییەکان لە چەندین کەرتی جیاوازدا دەڕەخسێنن.
 
ئەمریکا لە ساڵی 2024 دا دوو ملیار دۆلار زیادەی بازرگانی لەگەڵ قەتەر هەبووە و لە ساڵی 2003ـەوە باڵانسی بازرگانیی ئەرێنی لەگەڵ قەتەردا هەبووە.
 
لە ساڵی 2024 دا، ئاڵوگۆڕی بازرگانیی نێوان ئەمریکا و قەتەر گەیشتە 5,64 ملیار دۆلار، کە 3,8 ملیار دۆلاری هەناردەی ئەمریکا و 1,8 ملیار دۆلاری هاوردەی قەتەری بوو.
 
وەبەرهێنانی نوێی (greenfield) قەتەر لە ئەمریکا لە ساڵی 2023 دا گەیشتە 3,3 ملیار دۆلار، کە سەرنجی لەسەر هۆتێل و گەشتیاری، تەکنەلۆژیای زانیاری، پیشەسازیی پێشکەوتوو، خزمەتگوزارییە داراییەکان، و نەوت و گاز بوو.
 
ئەم سەردانە دەرفەت بۆ کۆمپانیا ئەمریکییەکان زیاتر دەکات بۆ فراوانکردنی هاوبەشییە دێرینەکان و بۆ لایەنە قەتەرییەکان بۆ وەرگرتنی تەکنەلۆژیای ئەمریکی، پەیڕەوکردنی باشترین پراکتیزەکان، و کۆتاییهێنان بە رێککەوتنی نوێ بۆ فرۆشتن و وەبەرهێنانی گەورە.
قەتەر وەبەرهێنانی بەرچاوی لە ئەمریکا کردووە لە بوارەکانی هۆتێل و گەشتیاری، خزمەتگوزارییە داراییەکان، تەکنەلۆژیا، چاودێریی تەندروستی و وزەدا و پلانی هەیە لە پێنج ساڵی داهاتوودا وەبەرهێنانی زیاتریش بکات. ئەم وەبەرهێنانانە ئابووریی ئەمریکا بەهێز دەکەن لە رێگەی پشتگیریکردن لە هەلی کاری باش بۆ ملیۆنان کرێکاری ئەمریکی، فراوانکردنی هەناردەی ئەمریکا، و دابینکردنی پارە بۆ توێژینەوە و پەرەپێدان.
 
قەتەر سێیەم گەورەترین یەدەگی سەلمێنراوی گازی سروشتی لە جیهاندا هەیە، و وەبەرهێنانی لە ژێرخانی وزەی ئەمریکادا کردووە، کە راستەوخۆ بەشداری دەکات لە ئاسایشی وزە و خۆڕاگریی پیشەسازیی ئەمریکادا.
 
لە ساڵی 2019ـەوە، کۆمپانیای وزەی قەتەر دەستی بە وەبەرهێنان کردووە بە بڕی 18 ملیار دۆلار لە کەرتی وزەی ئەمریکادا لەگەڵ وێستگەی گۆڵدن پاس ئێڵ ئێن جی (Golden Pass LNG Terminal)ـی کۆمپانیای ئێکسۆن مۆبیل (ExxonMobil) (10 ملیار دۆلار) و کارگەی گۆڵدن تراینگل پۆلیمەرز (Golden Triangle Polymers Plant)ی کۆمپانیای شێڤرۆن فیلیپس کیمیکاڵ (Chevron Phillips Chemical) (8 ملیار دۆلار)، کە هەردووکیان دەکەونە کەناراوەکانی کەنداوی تەکساس.
 
قەتەر 12ـەهەمین گەورەترین هاوبەشی فرۆشتنی سەربازیی بیانیمانە (Foreign Military Sales) بە کەیسی چالاک بە بەهای زیاتر لە 26 ملیار دۆلار.
 
وەبەرهێنان و بازرگانیی بەرفراوانی قەتەر لەگەڵ ئەمریکادا بەشداری دەکات لە گەشەی ئابووری و خۆشگوزەرانیی ئەمریکا و قەتەردا، و هەڵبژاردنی قەتەر بۆ باشترین چارەسەرەکانی پیشەسازیی ئەمریکا پشتگیری دەکات لە ئامانجی ستراتیژیی ئەمریکا بۆ گەشەپێدانی ئامادەیی پیشەسازیمان لە سەرتاسەری کەنداو و ناوچەکە بە گشتی.
 
هونەری گرێبەست (مامەڵەکردن): سەرۆک ترەمپ وەبەرهێنان بە ملیاران دۆلار مسۆگەر دەکات بۆ بوژاندنەوەی پیشەسازیی ئەمریکی، و بەڵێنەکەی جێبەجێ دەکات بۆ گەڕاندنەوەی دروشمی "دروستکراوی ئەمریکا" (Made in America) و دەستپێکردنی سەردەمێکی زێڕینی نوێی خۆشگوزەرانی.
 
راگەیاندنەکەی ئەمڕۆ لەسەر بنەمای بەڵێنی وەبەرهێنانە 600 ملیار دۆلارییەیە کە دوێنێ لە سعودیە مسۆگەر کرا. هەروەها دوای ڕاگەیاندنی ڕێککەوتنێکی بازرگانیی مێژوویی لەگەڵ شانشینی یەکگرتوو و ڕێککەوتنێکی هاوبەش لەگەڵ چین دێت بۆ کەمکردنەوەی باجی گومرگیی دوولایەنە.
 
بە مسۆگەرکردنی ئەم وەبەرهێنانانە، سەرۆک ترەمپ بوژانەوەیەکی پیشەسازی دەستپێدەکات، گەشەی ئابووری هاندەدات، و هەلی کاری بە مووچەی بەرز لە سەرتاسەری وڵاتدا دروست دەکات.
 
پێش ئەم گرێبەستە مێژووییە، سەرۆک ترەمپ پێشتر تریلیۆنان دۆلاری لە وەبەرهێنانی ناوخۆیی ئەمریکادا ڕاکێشابوو، کە بناغەی بۆ سەردەمێکی خۆشگوزەرانیی بێوێنەی ئەمریکی دانابوو.
 
سەرۆک ترەمپ لەسەر تۆماری سەرکەوتنەکانی لەگەڵ قەتەردا بەردەوامە، وەک لە سەرکردایەتیکردنیدا لە فرۆشتنی بزوێنەری GEnx ی کۆمپانیای جی ئی ئەیرۆسپەیس لە ساڵی 2019 بۆ فڕۆکە تازە کڕدراوەکانی جۆری بۆینگ9-787 ی هێڵی ئاسمانیی قەتەریدا دەرکەوت – کە کڕینێکی مێژوویی بوو لە مێژووی هەردوو کۆمپانیاکەدا.
 
وەک سەرۆکی مامەڵەکاران، نوێترین دەستکەوتی سەرۆک ترەمپ لە قەتەر سەرکەوتنێکی دیکەیە بۆ ئەمریکا.