كیشمەكێشە سیاسیەكان، عێراق بەرەو كوێ دەبەن؟

وڵاتی عێراق ئەو وڵاتەیە كە هیچ شتێكی لە ڕووی ڕۆشنبیر و ئابووری و بەرهەم هێنانەوە هیچ كەم وكوڕیەكی نیە تەنها گرفتێكی گەورەی  لە ئێستادا عێراق پێوەی دەناڵێنێ بریتیە لە: 

بەرهەم هێنانی پیاوی سیاسی و نیشتمانی كە بەو داهاتە زۆرەوە خزمەتی وڵاتەكە بكات و لە ئێستاشدا دەنگێكی زۆری بێزاركەرهەن و هاواری نیشتمانی بوون ئەكەن ، بەڵام لە كۆتایدا دەبینرێن تەنها زۆنگاوێكیان بۆ خۆیان بەرهەم هێناوە و خەڵكی عێراقیان تێیدا نغرۆ كردووە ، پێش ئەوەی هیچ شتێكی تر لەم بارەیەوە بڵێن ،پێویستە لە ئەمڕۆدا ئاماژە بۆ كۆمەڵێك گرفتی سیاسی بكەین كە وڵاتی پێدا تێدەپەڕێت لەوانە:

یەكەم : كێشەی بەندەری خۆر عەبدوڵڵا: ئەمە گەورەترین كێشەی سنوری یە لەنێوان وڵاتی كوەیت و عێراقدا، كە هەندێك لە بەناو سیاسیەكانی عێراق ئەم ناوچە گرنگ و ستراتیژیەیان فرۆشتووە بە وڵاتی كوەیت لەبەرانبەر دەستكەوتێكی مادی بۆ خۆیان و بەمەش ئەم دەستەیە بونەتە خۆرەی باڵادەستی نیشتمانی عێراقی و شەرمەزارییەكی زۆر گەورەیان بەسەر خۆیان و  نیشتماندا هێناوە و چەندین لوغمی سیاسیان لەبەردەم پێشكەوتن و پەرەپێدانی ڕێرەوی ئاوی و سنوری دەریایی عێراق چاندووە وبۆیان هەیە لەداهاتوویەكی زۆر نزیكدا بتەقنەوەو كارەسات بۆ عێراق پێك بهێنن ،چونكە لە ئێستادا عێراق خەریكی پەرەپێدانی بەندەرەكانی فاو و ئومول قەسرە ،ئەمە لەكاتێكدا وڵاتی ئیران و توركیا ئاوی ڕووبارەكانیان لە عێراق گرتۆتەوە و پاش چەند ساڵی تر ئەو بەندەرانە هیچ سودێكی بازرگانیان نامێنێت و وڵاتی عێراقیس لە وڵاتێكی دەریاییەوە ئەگۆڕێت بۆ دەوڵەتێكی زیندانی كراو(الدولە حبیسە) واتا دەستی ناگاتە دەریا و ئیتر ئەو هەموو پارەیەی كەلەپەرەپێدانی بەندەرەكانی دا خەرجی ئەكات هەمووی بە فیرۆ دەڕوات .

دووەم : كێشەو ململانیە توندەكانی ناو دەزگاكانی حكومەت و بەتایبەتی كێشەی دادگای فیدراڵی و لەسەروی هەمووشیانەوە كۆنەبوونەوەی پەرلەمانی عێراقی و ڕاگرتنی كۆبوونەوەكانی ئێستای لەبارەی دركردنی یاسای بەنیشتمانی كردنی هێزەكانی حەشدی شەعبی ، ئەمەریكا بەفەرمی ڕێگری لەمە كردووە .

سێیەم : هەندێ وردە سیاسی عێراقی دانیان بەوەدا ناوە كە گێژەڵوكەیەكی گەورە یەخی عێراق دەگرێتەوە و ڕەنگە ببێتە هۆی سوتانی تەڕو وشك تێدا،ئەمەش تایبەتە بەو گۆڕانكاریە سیاسیەی كە نزیكە لەعێراقدا ڕوو بدات و تایبەتە بەگۆڕینی سیستەمی سیاسی دەوڵەت ،دەسەڵاتدارانی عێراقیش ئەو ڕاستیە باش دەزانن كە نێردەیەكی وڵاتانی ڕۆژئاوایی بەدە خاڵی گرنگەوە هاتۆتە عێراق و دەسەڵاتدارانی عێراقی بینیوە و بەتایبەتی سەرۆك وەزیرانی عێراق و داوای لێكردووە كە ئەم بەڵگەنامە فەرمیە جێبەجێ بكات و تێیدا هاتووە : 

1- دەبێت هێزەكانی حەشدی شەعبی هەڵوەشێنێتەوە .

 2- سیستمی سیاسی عێراقی جڵەوەكەی لەدەستی شیعەی عێراق وەربگیرێتەوە و بدرێتەوە بەدەست كەسایەتیە سونیەكان ،چونكە ئەو ماوە دوورودرێژەی كە دەسەڵات بەدەستی شیعەوە بووە ئەوەی چەسپاندووە كە ناتوانن ببنە كەسایەتیەكی سیاسی و حكومڕانێكی ڕەشید لە عێراقدا.

چوارەم : ئیتر فەسادە ئیداری و داراییەكانی عێراق هێندە زۆرن لەهەژمار نایەن.

 سادەترینیان ئەوەیە كە كۆچ كردو( د.ئەحمەد چەلەبی)  دانی پێدا هێناوەو ئاماژەی بەوە كردووە كە ئەگەر عێراق بەم ترازە بڕوات لە دەساڵی داهاتوودا ،حكومەت موچەی فەرمانبەرانی نابێت دابەشی بكات و هەر لەسەر ئەم وتەیەش ناوبراو لەشانۆی سیاسیەت بۆ هەمیشەیی بێدەنگ كرا ، چ جێگای شەرمەزارییە دەزگا فەرمیەسیاسیەكانی عێراق ڕابگەیەنن كە دوو تریلیۆن دیناری عێراقی مشك لەناوی بردووە ،ئەمەش تەنها درۆیەكی سیاسی دەسەڵات دارانی عێراقە و هیچی تر و دۆسیەیەكە لە دۆسیەكانی گەندەڵی.

پێنجەم : كورد و كێشە

 نیشتمانیەكەی ،ئەوەی لەبەردەم كوردا ماوەتەوە ئەوەیە كە كێشە ناوخۆییەكانی خۆی چارەسەر بكات و قەوارەیەكی سیاسی تۆكمە بۆ خۆی پێك بهێنێت  و بەهیچ شێوەیەك بیر لە جیابوونەوە و ڕاگەیاندنی دەوڵەتی سەربەخۆ نەكاتەوە چونكە جارێكی تر وەك ئەوەی لەمێژوودا هاتووە و هەندێكیشی خۆمان بووینەتە شاهید حاڵ لەسەری ،جارێكی تر قەڵەمە سیاسیە دەرەكیەكان وەك خنجەری ژەهراوی پشتمان لەت ئەكەن و جارێكی تر سایكس بیكۆیەكی نوێ بەسەرماندا ئەچەسپێنن و ئیتر بۆ هەتا هەتایی ناتوانین یەكبگرینەوە وەك  سنورەكەی دیگەڵەی ئێستای لێدێت .